ძირითადი შემნახველი მეხსიერება (HDD/SSD)

თანამედროვე კომპიუტერებში ინფორმაციის შემნახველი ორი მთავარი კომპონენტი გვხვდება - HDD (Hard Disk Drive) და SSD (Solid State Drive). განსხვავებით ოპერატიული მეხსიერებისგან, შენახული ინფორმაცია მუდმივია და ელექტროობის მიწოდების გათიშვისას არ იშლება. ფუნქციურად ორივე მათგანი ერთნაირად მუშაობს, თუმცა განსხვავებულია მათი ფიზიკური აგებულება და მუშაობის სისწრაფე. 
ორივე შემთხვევაში გვაქვს ორი მთავარი მახასიათებელი: მეხსიერების მოცულობა და ჩაწერა/წაკითხვის სიჩქარე.

HDD (Hard Disk Drive) 

მყარი დისკი ინფორმაციის შემნახველი უძველესი მოწყობილობაა. ამ კომპონენტში ჯერ კიდევ არის მექანიკური ნაწილები. ინფორმაციის შენახვა ხდება ლითონის დისკზე მაგნიტის მეშვეობით. ყველაზე გავრცელებულია 3.5“ და 2.5“ ზომის მყარი დისკები. პირველი მათგანი გამოიყენება პერსონალურ კომპიუტერებში, მეორე კი გვხვდება ნოუთბუქებში. მყარი დისკის სიჩქარეზე მიუთითებს RPM (Rounds Per Minute) მახასიათებელი, რაც აღნიშნავს ლითონის დისკის ბრუნების რაოდენობას წუთში. 

ყველაზე გავრცელებულია 7200 და 5400 RPM მაჩვენებლის მქონე მყარი დისკები. ჩაწერის და წაკითხვის სიჩქარე არასოდეს აჭარბებს SATA სტანდარტის გამტარობას (600mb/s), შესაბამისად, არ დგას საჭიროება მყარი დისკი სხვა კონექტორით დავუკავშიროთ კომპიუტერს. 

SSD (Solid State Drive) 

ეს არის ინფორმაციის შემნახველი უფრო თანამედროვე მოწყობილობა. იგი მყარი დისკისგან პრინციპულად განსხვავებული აგებულებისაა. ლითონის დისკის ნაცვლად ინფორმაცია ინახება მეხსიერების ჩიპებზე. ამ შემნახველის მუშაობის საშუალო სიჩქარე 10-ჯერ აღემატება საშუალო HDD-ს სიჩქარეს. თუმცა, განსხვავებით მყარი დისკისგან, SSD-ს შემთხვევაში გვაქვს ჩაწერის განსაზღვრული რესურსი. 

ინფორმაციის ჩაწერა/წაკითხვის სიჩქარის და ჩაწერის რესურსის მიხედვით გვხვდება სამი ტიპის SSD – TLC, MLC და SLC. ეს უკანასკნელი აღნიშნავს მეხსიერების ჩიპების ტიპს და ხარისხს. მათ შორის განსხვავება არის ჩაწერის პრინციპში. SLC (Single Level Cell) ტიპის ჩიპები იწერს მხოლოდ ერთ ბიტს ერთი მეხსიერების ბლოკში, MLC (Multi-Level Cell) 2 ბიტს, TLC (Triple Level Cell) კი 3 ან მეტ ბიტს. ყველა მეხსიერების ბლოკს აქვს ჩაწერის რესურსი, აქედან გამომდინარე - რაც უფრო ნაკლები ინფორმაცია ჩაიწერება ერთდროულად მეხსიერების თითო ბლოკში, მით უფრო ნაკლებად დაიხარჯება მისი რესურსი. SLC ტიპის SSD ძირითადად გვხვდება სერვერულ გადაწყვეტილებებში, რადგან იქ საკმაოდ დიდი მოცულობის ინფორმაციის მიმოცვლა ხდება, MLC და TLC ტიპის SSD კი გვხვდება ტიპიურ სამომხმარებლო სეგმენტში. ძირითადად, ჩიპებს შორის განსხვავება განაპირობებს ფასთა სხვაობას ერთი და იგივე მოცულობის SSD დისკებს შორის.

სტანდარტული მყარი დისკის მსგავსად SSD დისკიც SATA კონექტორით უკავშირდება დედადაფას. თუმცა არსებობს მაღალი წარმადობის მოდელებიც, რომელთა სიჩქარეც SATA პორტის გამტარობას აღემატება. ამ შემთხვევაში შეიძლება გამოვიყენოთ PCI-Express ან M.2 სლოტები. იმის გამო, რომ SSD-ს მექანიკური ნაწილები არ აქვს, შეგვიძლია გამოვყოთ რიგი უპირატესობები - უხმოდ მუშაობა და ფიზიკური დაზიანების მიმართ მეტი მდგრადობა. საბოლოო ჯამში, დღეს ორივე ტიპის ინფორმაციის მატარებელი გამოიყენება. მართალია SSD დისკი თითქმის ყველა კომპონენტში სჯობს HDD ტიპის ვინჩესტერს, თუმცა მისი საბაზრო ფასი ჯერ-ჯერობით კვლავ საკმაოდ მაღალია. 500 გიგაბაიტი მოცულობის მყარ დისკს და 120 გიგაბაიტი მოცულობის მქონე SSD-ს დაახლოებით იდენტური ფასი აქვთ. ასევე საინტერესოა, რომ დღემდე წარმოებული მაქსიმალური მოცულობის SSD ბევრად აღემატება მაქსიმალური მოცულობის მყარ დისკს.

ვიდეობარათი (GPU - Graphics Processing Unit)

გრაფიკული პროცესორი, იგივე ვიდეოამაჩქარებელი, არის ცალკეული ჩიპი, რომელიც ასრულებს გრაფიკულად დატვირთულ დავალებებს. თავის მხრივ, გრაფიკული ჩიპი არის დისკრეტული ვიდეობარათის მთავარი შემადგენელი ნაწილი. დღევანდელ დღეს ვიდეოამაჩქარებლები მასიურად გამოიყენება ყველა პორტატულ თუ სტაციონარულ მოწყობილობებში. არსებობს გრაფიკული დავალებების ორი ძირითადი ტიპი - ორგანზომილებიანი და სამგანზომილებიანი. ძირითადი ყოველდღიური დავალებები უმეტესწილად ორგანზომილებიან გრაფიკას მიეკუთვნება, მაგალითად ოპერაციული სისტემის დესკტოპი და სხვადასხვა საოფისე პროგრამები. ეს დავალებები იმდენად მარტივია თანამედროვე გრაფიკული პროცესორებისთვის, რომ მაღალფასიან და დაბალფასიან მოდელებს შორის ასეთ დავალებებში სხვაობა შეუმჩნეველია. სამაგიეროდ მაღალი წარმადობის გრაფიკული პროცესორები ბევრად ძლიერია სამგანზომილებიანი გრაფიკის დამუშავებაში, დიზაინერულ პროგრამებში და მაღალი მოთხოვნების კომპიუტერულ თამაშებში. 

ბაზარზე გვხვდება გრაფიკული ჩიპების სამი ძირითადი მწარმოებელი - nVidia, AMD  და Intel. პირველი ორი კომპანია მუშაობს ძლიერი დისკრეტული ბარათების წარმოებაზე, Intel კი ცდილობს მარტივი გრაფიკული დავალებების შესასრულებლად საკუთარ პროცესორებში ჩააშენოს ვიდეოამაჩქარებლები. ვიდეობარათს აქვს რამდენიმე ძირითადი მახასიათებელი:

• არქიტექტურა
• გრაფიკული ჩიპის სიხშირე
• გრაფიკული ბირთვების რაოდენობა
• მეხსიერების მოცულობა, ტიპი, სიხშირე
• ინტერფეისები

არქიტექტურას საკმაოდ დიდი მნიშვნელობა აქვს ნებისმიერ კომპიუტერულ კომპონენტში. პროცესორის მსგავსად, გრაფიკულ ჩიპშიც მოთავსებული არის გამოთვლითი ბირთვები, რომლებიც აგებულია ტრანზისტორებით. რაც უფრო მცირე ზომის იქნება თითო ტრანზისტორი, რაოდენობრივად უფრო მეტი გამოთვლითი ბირთვი მოთავსდება ერთ გრაფიკულ ჩიპში და შედეგად გაიზრდება წარმადობა. ვიდეობარათებშიც ტრანზისტორები იზომება ნანომეტრებით. nVidia-ს წარმოებული ბოლო არქიტექტურის ვიდეობარათებში გამოყენებულია 14 და 16 ნანომეტრიანი ტრანზისტორები. შედარებისათვის, 2010 წელს გამოყენებულ არქიტექტურაში ტრანზისტორების ზომა 40 ნანომეტრს აღწევდა. 

ასევე საკმაოდ მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია გრაფიკული ჩიპის ტაქტური სიხშირე. იგი გვიჩვენებს, თუ რა სიხშირეზე მუშაობს გრაფიკული ჩიპი და იზომება მეგაჰერცებში (MHz). არქიტექტურების სხვადასხვაობის გამო, ორი ერთნაირი ტაქტური სიხშირის მქონე ვიდეობარათი შეიძლება სხვადასხვა წარმადობის იყოს. სიხშირის გარდა მნიშვნელოვანია ბირთვების რაოდენობა, მეხსიერების მოცულობა/ტიპი. იმ შემთხვევაში, თუ ორ ვიდეობარათს სხვა დანარჩენი მაჩვნენებლები იდენტური ექნებათ, უფრო მაღალი სიხშირის მქონე ბარათი უკეთეს შედეგს აჩვენებს. მეორეს მხრივ, რაც უფრო მაღალია ტაქტური სიხშირე, მით უფრო იზრდება დენის მოხმარება (და სითბოს გამოყოფაც). 

იგივე პრინციპით არ შეიძლება ერთი და იგივე რაოდენობის გამოთვლითი ბირთვების მქონე ვიდეობარათების შედარება განსხვავებული არქიტექტურის პირობებში. გამოთვლითი ბირთვების რაოდენობაც პირდაპირპროპორციულია ვიდეობარათის წარმადობასთან, თუმცა არქიტექტურას ისევ დიდი მნიშვნელობა აქვს. 

რაც შეეხება ვიდეობარათის მეხსიერებას, მას იგივე დანიშნულება აქვს რაც ოპერატიულ მეხსიერებას. იგი წარმოადგენს დროებით მეხსიერებას ორგანზომილებიანი და სამგანზომილებიანი გრაფიკული მოდელებისთვის. ნებისმიერი კადრი, რომელიც ეკრანზე არის გამოსახული, ვიდეობარათის მეხსიერებაში ინახება. მეხსიერების ჩიპები შეიძლება იყოს სხვადასხვა წარმადობის. ყველა გრაფიკულ მოდელს აქვს შესაბამისი ზომა რომელიც იზომება მეგაბაიტებით. რაც უფრო დიდი იქნება ვიდეობარათის მეხსიერება, მით უფრო მეტ ასეთ გრაფიკულ მოდელთან ექნება წვდომა ერთდროულად სისტემას. დღევანდელ დღეს, დიდი მოცულობის გრაფიკულ ფაილებზე სამუშაოდ, მინიმუმ 4 გიგაბაიტი ვიდეობარათის მეხსიერება არის რეკომენდებული. საუბარია სამგანზომილებიან პროგრამებში მუშაობაზე და მაღალი გრაფიკული მოთხოვნილებების მქონე თამაშებზე. სხვა შემთხვევაში, მიახლოებით 1-1.5 გიგაბაიტიც სრულიად საკმარისია ტიპიური სამომხმარებლო დავალებების შესასრულებლად. მეხსიერების ჩიპებსაც აქვთ საკუთარი მუშაობის სიხშირე, რომელიც სალტეს გამტარობასთან ერთად განაპირობებს მის გამტარუნარიანობას. სალტეს გამტარობა იზომება ბიტებში (მაგალითად 128 ბიტიანი, 256 ბიტიანი) სიხშირე კი მეგაჰერცებით. გამტარი სალტე მიუთითებს, თუ რა ზომის ინფორმაციის გატარება შეუძლია ვიდეობარათს ერთი ოპერაციის დროს, შესაბამისად რაც უფრო მაღალი იქნება გამტარი სალტეს მაჩვენებელი, მით უფრო მეტი ინფორმაციის გატარება მოხდება თითო ოპერაციისას. სიხშირე კი განსაზღვრავს, თუ რამდენად სწრაფად ექნება წვდომა გრაფიკულ პროცესორს კონკრეტულ გრაფიკულ მოდელზე, მეხსიერების ბლოკში. ამ ორი პარამეტრის გაუმჯობესება ხდება ძველი თაობის ჩიპების - ახალი თაობის ჩიპებით ჩანაცვლებით. ვიდეობარათის მეხსიერებისთვის გამოიყენება G-DDR (Graphic DDR) ტიპის მეხსიერების ჩიპები.  თანამედროვე ტიპის ვიდეობარათები აგებულია GDDR3, GDDR5, GDDR5X, GDDR6 და GDDR6X ჩიპებით. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით გამოიანგარიშება ერთი ზოგადი პარამეტრი, რომელსაც მეხსიერების გადაცემის სისწრაფე (Memory Bandwidth) ჰქვია და იგი იზომება მეგაბაიტი/წამში. 

მაღალი წარმადობის ვიდეობარათები შესაბამისად მოიხმარენ დიდი რაოდენობით ელექტრო ენერგიას. აუცილებელია, რომ კვების ბლოკის სიმძლავრე აკმაყოფილებდეს ვიდეობარათის მოთხოვნებს. ვიდეობარათს დედადაფის სლოტიდან შეუძლია მაქსიმუმ 75 ვატის მიღება. თუ ვიდეობარათს უფრო მეტი სიმძლავრე სჭირდება, იგი ამ სიმძლავრეს შესაბამისი კონექტორებით იღებს კვების ბლოკიდან.

კვების ბლოკი - PSU (Power Supply Unit)

კვების ბლოკი არის კომპიუტერის კომპონენტი, რომელიც ცვლად დენს გარდაქმნის დაბალი ძაბვის (12V) მუდმივ დენად. მისი სიმძლავრე აღინიშნება ვატებით (Watt). რაც უფრო მაღალი წარმადობის არის კომპიუტერი და მისი შემადგენელი კომპონენტები, შესაბამისად, მით უფრო მძლავრი კვების ბლოკი სჭირდება სისტემას სტაბილურად მუშაობისთვის. 

სიმძლავრის მაღალ მაჩვენებელთან ერთად, აუცილებელია, რომ კვების ბლოკის ეფექტურობის მაჩვენებელიც მაღალი იყოს. მაგალითისათვის, თუ კვების ბლოკის ეფექტურობა არის 70%, მას დაჭირდება 200 ვატის სიმძლავრე დენის წყაროდან რათა უზრუნველყოს 140 ვატის სიმძლავრის მუდმივი დენი კომპიუტერისთვის. დანარჩენი 60 ვატი (30%) გარდაიქმნება სითბოდ, რის შედეგადაც მოიმატებს ტემპერატურა. მოიმატებს ხმაურის დონეც, რომელიც გამოწვეული იქნება მაღალი ტემპერატურის დასარეგულირებლად ქულერის ამოქმედებით. ეფექტურობის მაღალი ნიშნულის მისაღწევად მნიშვნელოვანია კვების ბლოკის წარმოებისას ხარისხიანი მაკომპლექტებლების (კონდენსატორი, რეზისტორი, ინდუქტორი) გამოყენება. ტიპიური კვების ბლოკისთვის ეფექტურობის კარგი მაჩვენებელი არის დაახლოებით 85%, თუმცა არსებობს უფრო მაღალი მაჩვენებლებიც. 
ხშირია, როდესაც უცნობი ბრენდის მიერ წარმოებულ კვების ბლოკებს საკმაოდ დიდი სიმძლავრე აქვს მითითებული მახასიათებლებში, ფასი კი საკმაოდ დაბალია. ამ შემთხვევაში, ყურადღება უნდა მიექცეს მისი ეფექტურობის მაჩვენებელს. იგი აუცილებლად საკმაოდ დაბალი იქნება, რაც განაპირობებს მისი სიმძლავრისათვის შეუსაბამო ფასს. 

კვების ბლოკების ეფექტურობის ძირითადი განმსაზღვრელი არის 80 Plus სერტიფიკატი, რომელიც მსოფლიოში ცნობილ ამავე დასახელების ორგანიზაციას ეკუთვნის. ეს ორგანიზაცია ახორციელებს კვების ბლოკების ეფექტურობის შემოწმებას, მისი დადგენის შემდგომ კი ანიჭებს შესაბამის ეფექტურობის კოეფიციენტს.

არსებობს რამდენიმე ტიპის 80 Plus სერტიფიკატი: 

• 80 Plus – 80% ეფექტურობა. 
• 80 Plus Bronze – 81-85% ეფექტურობა.
• 80 Plus Silver – 86-89% ეფექტურობა.
• 80 Plus Gold – 90-92% ეფექტურობა.
• 80 Plus Platinum – 93-96% ეფექტურობა.
• 80 Plus Titanium – 96% და ზევით ეფექტურობა.

ყველა კვების ბლოკი არის აღჭურვილი რამდენიმე განსხვავებული  ტიპის კონექტორით. ყველა მათგანი გამოიყენება სხვადასხვა კომპონენტისათვის დენის მისაწოდებლად. ძირითადად გვხვდება შემდეგი ტიპის კონექტორები:

• 24 პინიანი დედადაფის კონექტორი
• 4 ან 4+4 პინიანი კონექტორი პროცესორისთვის
• 6 ან 6+2 პინიანი კონექტორი ვიდეობარათისთვის
• SATA კონექტორი
• 4 პინიანი კონექტორი პერიფერიებისთვის (Molex)

ზოგიერთ კვების ბლოკში შესაძლებელია საჭიროებისამებრ ამ კონექტორების მოხსნა. ხშირად, ზედმეტი კაბელები კეისში საკმაოდ დიდ თავისუფალ სივრცეს იკავებს. კონექტორების მოხსნის მთავარი უპირატესობა კი იმაშია, რომ ჩნდება თავისუფალი სივრცე. ასეთ კვების ბლოკებს Modular ეწოდება. არსებობს ნახევრად Modular და სრულიად Modular კვების ბლოკები.