ზოგადი ინფორმაცია კომპიუტერის მაკომპლექტებელ დეტალებზე (ტერმინები, მუშაობის პრინციპები, სახეობები, დანიშნულებები...)

არსებობს სხვადასხვა ზომის, ფორმის, წარმადობის და საბაზრო ღირებულების პერსონალური კომპიუტერები. ეს ყველაფერი დამოკიდებულია მის დანიშნულებაზე და შესასრულებელი სამუშაოს სირთულესა თუ სპეციფიკაზე.

პერსონალური კომპიუტერის ტიპებია:

•    სტაციონარული კომპიუტერი - Desktop PC.
•    მონობლოკი - All in One.
•    ლეპტოპი/ნოუთბუქი - პორტატული კომპიუტერი.

ყველა მათგანს აქვს თავისი ძლიერი და სუსტი მხარეები, თუმცა, სწორედაც რომ ძლიერი მხარეები აძლევს მომხმარებელს სწორი არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობას.

უპირატესობები

რამოდენიმე წლის წინ სტაციონარულ კომპიუტერებს ჰქონდათ ბევრად ძლიერი პროცესორები და დიდი მოცულობის შემნახველი მეხსიერება, თუმცა დღევანდელ დღეს არსებობს პორტატული კომპიუტერები, რომლებიც წარმადობით არ ჩამოუვარდებიან მძლავრ სტაციონარულ კომპიუტერებს. მიუხედავად ამისა, რთული და კომპლექსური ხანგრძლივი სამუშაოების შესასრულებლად მაინც მიზანშეწონილი არის სტაციონარული კომპიუტერის გამოყენება. პორტატულ მოწყობილობებში ასეთი სამუშაოს შესრულება იწვევს მასში მოთავსებული კომპონენტების გადახურებას რაც საკმაოდ უსიამოვნო პრობლემებთან არის დაკავშირებული. აქედან გამომდინარე ჩვენ შეგვიძლია განვსაზღვროთ სტაციონარული კომპიუტერის უპირატესობები:

• სიმძლავრე - სხვა კომპაქტურ მოწყობილობებთან მიმართებაში, სტაციონარულ კომპიუტერს ყოველთვის ექნება შედარებით უფრო მაღალი წარმადობის პოტენციალი.
• მარტივად მოდიფიცირებადი - სტაციონარული კომპიუტერის ყველაზე დიდი უპირატესობა. გამოიხატება იმით, რომ ნებისმიერ მომხმარებელს შეუძლია მარტივად შეცვალოს და გააუმჯობესოს სისტემური ბლოკის ნებისმიერი კომპონენტი.
• ფასი - ერთი და იგივე წარმადობის სტაციონარული და პორტატული კომპიუტერის ფასი საგრძნობლად განსხვავდება ერთმანეთისგან.
• კომფორტი - სტაციონარულ კომპიუტერთან შეგვიძლია გამოვიყენოთ ჩვენთვის სასურველი ნებისმიერი მონიტორი, კლავიატურა, მაუსი ან ნებისმიერი სხვა აქსესუარი.
• დიზაინი - მიუხედავად ნოუთბუქების დახვეწილი და ინოვაციური დიზაინისა, ბევრს იზიდავს ეგრეთწოდებული “Case Modding”, რომელიც ენთუზიასტებს ხელოვნების დონემდე აქვთ აყვანილი. “Case Modding” მოიცავს სისტემური ბლოკის, სხვადასხვა შემადგენელი კომპონენტების ან პერიფერიული აქსესუარების დიზაინის ცვლილებას და მასში სხვადასხვა გაფორმებების ან განათების ელემენტების დამატებას.

შემადგენელი კომპონენტები

სტაციონარული კომპიუტერის სისტემურ ბლოკში არის მოთავსებული სხვადასხვა დანიშნულების კომპონენტები - იგივე შემადგენელი ნაწილები, რომლებიც არიან პასუხისმგებელნი სისტემური ბლოკის გამართულ მუშაობაზე. რა თქმა უნდა, გადამწყვეტ როლს თამაშობს ოპერაციული სისტემაც, რომლის გარეშეც სისტემური ბლოკი უფუნქციო იქნებოდა. სისტემური ბლოკის ძირითადი კომპონენტებია:

• პროცესორი - CPU (Central Processing Unit)
• პროცესორის ქულერი - CPU Cooler
• დედადაფა - Motherboard
• ოპერატიული მეხსიერება - RAM (Random Access Memory)
• ძირითადი შემნახველი მეხსიერება - HDD/SSD (Hard Disk Drive/Solid State Drive)
• ვიდეობარათი - GPU (Graphics Processing Unit)
• კვების ბლოკი - PSU (Power Supply Unit)
• სისტემური ბლოკის ქეისი
  
  ამის გარდა სისტემურ ბლოკში შეიძლება მოთავსდეს სხვადასხვა დამატებითი მოწყობილობები და კონტროლერები:
   
• ხმის ბარათი
• ქსელის ბარათი
• USB კონტროლერი
• SATA კონტროლერი
• RAID კონტროლერი

შესაძლებელია, რომ სხვადასხვა ძირითადი ან პერიფერიული მოწყობილობები ჩაშენებული იყოს დედადაფაში, რაზეც მოგვიანებით ვისაუბრებთ. შემდეგ გვერდებში კი სათითაოდ განვიხილავთ რას აკეთებს თითოეული კომპონენტი, რატომ არის ის მნიშვნელოვანი და რა გავლენა აქვს მას ზოგადად კომპიუტერზე და მის წარმადობაზე.

პროცესორი (CPU)

პროცესორი არის ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტი, რომელიც პირდაპირ კავშირშია კომპიუტერის წარმადობასთან. პროცესორი პასუხისმგებელი არის ნებისმიერი პროგრამის გამართულ მუშაობაზე, გამოთვლებზე და სხვადასხვა კალკულაციებზე. სპეციალური პროგრამული უზრუნველყოფის დახმარებით პროცესორი „ინსტრუქციებს“ აძლევს სხვადასხვა კომპონენტებს და პასუხისმგებელია მათ გამართულ მუშაობაზეც. იგი მოისაზრება როგორც კომპიუტერის "ტვინი". ბაზარზე არსებობს ორი კომპანია, რომლებიც აწარმოებენ პროცესორებს კომპიუტერებისათვის, ესენია Intel და AMD. ორივე კომპანიას აქვს საკმაოდ დიდი პროდუქტის ლაინაფი, რომელიც მორგებულია ნებისმიერი კატეგორიის მომხარებლისათვის.

პროცესორის მთავარი მახასიათებლები არის:

•     სერია, თაობა, ბრენდ-დასახელება და დამზადების პროცესი (ლითოგრაფია)
•     სოკეტი
•     ტაქტური სიხშირე
•     ქეშ-მეხსიერების მოცულობა
•     ბირთვების რაოდენობა
•     ტექნოლოგიების მხარდაჭერა (Hyper Threading, Turbo Boost)

ინტელის პროცესორებში მოდელი ბევრ რამეზე მიგვითითებს. მოდელის მიხედვით შეგვიძლია დავადგინოთ, თუ რომელი სერიის/თაობის არის პროცესორი, რა ტექნოლოგიით არის დამზადებული და რომელ სოკეტთან არის თავსებადი. მაგალითად:

ამ პროცესორის მოდელიდან ჩვენ შევიტყობთ რომ ის არის ინტელის i9 სერიის, მეცხრე თაობის პროცესორი. ოთხნიშნა ციფრიდან პირველი სწორედ თაობის მაჩვენებელია. პირველი თაობის პროცესორების (i3, i5, i7) მოდელები მხოლოდ სამნიშნა ციფრებისგან შედგებოდა, რაც მარტივად გამოარჩევს მათ დანარჩენი მოდელებისგან, მაგ: Core i7 920. ამ თაობის კოდური დასახელება იყო Nehalem/Westmere. შემდეგ თაობებში კი სწორედ ოთხნიშნა ციფრის პირველი სიმბოლო გახდა თაობის მაჩვენებელი.

რა ძირითადი განსხვავებებია ამ პროცესორებში თაობების მიხედვით? თაობებს შორის, ზემოთ ჩამოთვლილი პროცესორის მახასიათებლებიდან, ყველაზე მნიშვნელოვანი განსხვავება არის დამზადების პროცესი, რომლის ცვლილებაც იწვევს სხვა ყველა მახასიათებლის გაუმჯობესებას. 
დამზადების პროცესი, იგივე არქიტექტურა, არის პროცესორის შემადგენელი ყველაზე მცირედი ერთეულის - ტრანზისტორის ზომის მაჩვენებელი. ტრანზისტორი არის მიკროსკოპული ზომის ნახევარგამტარი მოწყობილობა, რომლის მეშვეობითაც ხდება ყველა გამოთვლითი ოპერაცია. თანამედროვე პროცესორები რამოდენიმე მილიონი ტრანზისტორისგან შედგება. ლოგიკურია, რომ რაც უფრო მცირე იქნება თითოეული ტრანზისტორის ზომა, მით უფრო მეტი ასეთი ტრანზისტორი მოთავსდება პროცესორში და შესაბამისად პროცესორსაც უფრო მეტი გამოთვლითი ძალა ექნება. სწორედ დამზადების პროცესის გაუმჯობესება არის პროგრესის მთავარი მაჩვენებელი თანამედროვე პროცესორებში. Intel - ის პროცესორებში, პირველი თაობის შემდგომ, საკმაოდ გაუმჯობესდა არქიტექტურა და ტრანზისტორის ზომა 45 ნანომეტრიდან - 10 ნანომეტრამდე შემცირდა, რამაც საგრძნობლად გაზარდა ტრანზისტორების რაოდენობა პროცესორებში. ხოლო AMD - ს შემთვევაში ეს მაჩვენებელი 7 ნანომეტრამდეა დაყვანილი.

სოკეტი

სოკეტი არის სლოტი დედადაფაზე რომელშიც თავსდება პროცესორი. ყველა პროცესორს აქვს თავისი სოკეტის მაჩვენებელი და იგი განკუთვნილია მხოლოდ იგივე სოკეტის მქონე დედაპლატისთვის (არსებობს გამონაკლისი შემთხვევებიც - იხ. ჩიპსეტი).

ტაქტური სიხშირე

ტაქტური სიხშირე არის პროცესორის სისწრაფის განმსაზღვრელი და გამოთვლითი სიმძლავრის ერთ-ერთი საზომი. იგი აღნიშნავს, თუ რამდენ გამოთვლას ასრულებს პროცესორი წამში. მხოლოდ ტაქტური სიხშირის გაზრდა არ არის პირდაპირპროპორციული საერთო წარმადობის ზრდასთან. საერთო წარმადობის ზრდა ასევე დამოკიდებულია პროცესორის ტიპზე, დამზადების ტექნოლოგიაზე და კომპიუტერის დანარჩენი კომპონენტების მახასიათებლებზე. ტაქტური სიხშირის აღმნიშვნელი ერთეული არის ჰერცი (Hz). თანამედროვე პროცესორებში ეს მაჩვენებელი იმდენად დიდია რომ მას გიგაჰერცებში (GHz = 1 000 000 000 Hz) აღნიშნავენ. მაღალი წარმადობის გარკვეულ მოდელებში ჩვენ შეგვიძლია ტაქტური სიხშირის მექანიკურად გაზრდა, რაც იწვევს ელექტროენერგიის მოხმარების და ტემპერატურის ზრდას. ასევე არსებობს ტექნოლოგიები, რომლებიც ამ პროცესს ავტომატურად წარმართავენ. ამ შემთხვევაში არსებობს გარკვეული მაქსიმალური ნიშნული (იხ. Turbo Boost). 

ქეშ მეხსიერება

ქეშ მეხსიერება არის მცირე ზომის და ყველაზე სწრაფი მეხსიერების მოდული. პროცესორებში იგი არის მოთავსებული ბირთვებთან ახლოს და ასრულებს საბუფერე ზონის ფუნქციას ოპერატიულ მეხსიერებას და პროცესორს შორის. მასში ინახება ინფორმაცია ყველაზე ხშირად გამოყენებადი პროგრამების და ფაილების ლოკაციის შესახებ. ქეშ მეხსიერების მცირე სეგმენტებში ასევე ინახება ინსტრუქციები, თუ როგორ უნდა შეასრულოს პროცესორმა გამოთვლითი ოპერაციები. ამის გამო ქეშ მეხსიერება დაყოფილია დონეებად. ქეშ მეხსიერება იზომება მეგაბაიტებით.

ბირთვები

თანამედროვე პროცესორებს აქვს ორი, ან მეტი, დამოუკიდებელი გამოთვლითი ერთეული, იგივე „ბირთვი“. ყველა პროცესორს აქვს ინფორმაციის დამუშავების გაწერილი ინსტრუქციები. თუ პროგრამული უზრუნველყოფა მორგებულია ამ სტანდარტებზე, პროცესორის ბირთვების რაოდენობა ძალიან დიდ უპირატესობას გვაძლევს, რადგან მრავალბირთვიან პროცესორს შეუძლია რამდენიმე დამოუკიდებელი პროცესის პარალელურად წარმართვა. მრავალბირთვიანი პროცესორების უპირატესობა ძირითადად გამოვლინდება შემდეგი სპეციფიკის სამუშაოს დროს: მონაცემთა ბაზები და სერვერული პროგრამები, ვიდეოების დამუშავება, სამგანზომილებიანი თამაშები, არქიტექტურული პროგრამები (ArchiCAD, AutoCAD), სამგანზომილებიანი გრაფიკული პროგრამები (3Ds Max, Revit), ვირტუალიზაცია.

ტექნოლოგიები

Hyper-Threading

ტექნიკურად Hyper-Threading ტექნოლოგია გულისხმობს პროცესორში ერთ ფიზიკურ ბირთვზე ორი ვირტუალური ნაკადის არსებობას. ეს თავის მხრივ უზრუნველყოფს პროცესორის რესურსის უფრო ეფექტურად გამოყენებას. ორი ნაკადის შემთხვევაში გადასამუშავებელი ინფორმაცია ბირთვებს უფრო  ორგანიზებულად და ეფექტურად მიეწოდება. ასეთი ისეთ დავალებებში, სადაც სხვადასხვა პროცესები ერთმანეთზე არის დამოკიდებული (შემდეგი პროცესი დამოკიდებულია წინა პროცესის შედეგზე), ამ ტექნოლოგიას ეფექტი არ ექნება. ეს ტექნოლოგია დაახლოებით 30% მდე ზრდის წარმადობას ისეთ პროგრამებთან მუშაობისას, რომლებსაც აქვთ მისი მხარდაჭერა.

Turbo Boost

როგორც უკვე ავღნიშნეთ, ტაქტური სიხშირე პროცესორის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელია. Turbo Boost ტექნოლოგია აჩქარებს პროცესორის ტაქტურ სიხშირეს პიკური დატვირთვის დროს, რაც პროცესორის წარმადობასთან ერთად ასევე ზრდის დენის მოხმარებასაც. ასეთ დროს პროცესორს განსაზღვრული აქვს ტაქტური სიხშირის მაქსიმალური ზღვარი. აუცილებელი არ არის, რომ პროცესორმა მუდმივად მაქსიმალურ ტაქტურ სიხშირეზე იმუშაოს, ტაქტური სიხშირე ყოველთვის მორგებულია დავალებისთვის საჭირო სიმძლავრეზე.

პროცესორის ქულერი

ქულერის სიმძლავრე კრიტიკულად მნიშვნელოვან როლს თამაშობს პროცესორის გამართულ მუშაობაში. როგორც ვიცით, პროცესორი მუშაობის დროს საკმაოდ დიდი ოდენობით სითბოს გამოყოფს. ამ სითბოს შენარჩუნებამ და პროცესორის გადახურებამ შეიძლება გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენოს პროცესორს ან საგრძნობლად შეამციროს მისი სიცოცხლისუნარიანობა. ასეთი უსიამოვნო შემთხვევების თავიდან ასაცილებლად საჭიროა კარგი გაგრილების სისტემა. არსებობს სხვადასხვა ზომის და ფორმის პროცესორის ქულერები. ქულერის მთავარი მახასიათებლები არის დიამეტრი და ბრუნვის სიჩქარე. ასევე მეტად მნიშვნელოვანია მისი რადიატორის ზომა. რადიატორი შეიძლება იყოს ალუმინის ან სპილენძის. იგი პირდაპირ კონტაქტშია პროცესორთან და გამოყოფილი სითბო ავტომატურად გადადის რადიატორზე, შესაბამისად რადიატორის გაგრილება იწვევს პროცესორის ტემპერატურის კლებას. ქულერის თავსებადობა დამოკიდებულია პროცესორის სოკეტზე. ყველა ქულერს აქვს ერთი ან რამდენიმე თავსებადი სოკეტი. უნივერსალური ეწოდება ქულერს, თუ იგი 2 ან მეტ სოკეტთან არის თავსებადი. ქულერის ყველა მახასიათებლის გათვალისწინებით გამოიანგარიშება მისი სიმძლავრის კოეფიციენტი. იგი აღინიშნება TDP (Thermal Design Power) მაჩვენებლით. გამართული მუშაობისთვის რეკომენდებულია რომ ეს მაჩვენებელი პროცესორის TDP მაჩვენებელზე მაღალი იყოს.
 

დედადაფა (Motherboard)

დედადაფა არის კომპიუტერის შემადგენელი ყველა კომპონენტის დამაკავშირებელი მთავარი ელექტრონული პლატა. დედადაფაზე თავსდება როგორც ყველა ძირითადი კომპონენტი (პროცესორი, ოპეარატიული მეხსიერება, ვიდეობარათი), ასევე სხვადასხვა პერიფერიული მოწყობილობებიც (ხმის ბარათი, ქსელის ბარათი და ა.შ). დღევანდელ დღეს მწარმოებლები მაქსიმალურად ცდილობენ პერიფერიული მოწყობილობების დედადაფაში ინტეგრაციას. წარმოებული დედადაფების უმეტესობაში ინტეგრირებულია ქსელის ბარათი, ხმის ბარათი და სხვადასხვა კონტროლერები (USB, SATA, RAID). თანამედროვე დედადაფის ძირითადი შემადგენელი ნაწილები არის:

• პროცესორის სოკეტი
• სლოტები
• ჩიპსეტი
• BIOS (Basic Input/Output System)
• ინტეგრირებული მოწყობილობები
• პორტები

ყველა ეს შემადგენელი ნაწილი განსაზღვრავს დედადაფის დანიშნულებას და ფუნქციურ მხარეს.
 

პროცესორის სოკეტი

ყველა დედადაფას აქვს სპეციალურად განკუთვნილი ადგილი პროცესორის მოსათავსებლად, საიდაცან ხდება ინფორმაციის მიმოცვლა და დენის მიწოდება. ამ სლოტს ეწოდება სოკეტი. მან საკმაოდ დიდი ევოლუცია განიცადა პირვანდელი სახის შემდეგ, რაც გამოიხატება მისი ზომისა და ფორმის ცვლილებაში. ძირითადად, სოკეტის შეცვლის მიზანი არის ინფორმაციის გამტარუნარინობის გაზრდა, რაც განაპირობებს კონექტორების რაოდენობის ზრდას. ინტელის პროცესორების სოკეტის დასახელებაში შეგვხვდება სამნიშნა ან ოთხნიშნა ციფრი, მაგალითად 1151, რაც პირდაპირ მიუთითებს მაკავშირებელი კონექტორების რაოდენობაზე. დედადაფა და პროცესორი თავსებადია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სოკეტის მაჩვენებელი იდენტურია (თუმცა არსებობს გამონაკლისებიც).

ჩიპსეტი

ჩიპსეტი არის ჩიპების ერთობლიობა, რომლებიც მოთავსებულია დედადაფაზე. მარტივად რომ ვთქვათ, იგი არის კომპიუტერის შემადგენელი ყველა კომპონენტს შორის კომუნიკაციის „ჰაბი“. მისი მეშვეობით ხდება სხვადასხვა კომპონენტების ერთმანეთთან დაკავშირება და შეთანხმებული მუშაობა. ტრადიციულად, ჩიპსეტი შედგებოდა ორი ნაწილისგან - „ჩრდილოეთ ხიდი“ (North Bridge) და „სამხრეთ ხიდი“ (South Bridge). 

ჩრდილოეთ ხიდი ერთმანეთთან აკავშირებდა მაღალი გამტარობის ნაწილებს - პროცესორს, ვიდეობარათს და ოპერატიულ მეხსიერებას, სამხრეთ ხიდი კი შედარებით დაბალი გამტარობის კომპონენტებს წარმართავს - შემნახველ მეხსიერებას (HDD და SSD), ხმის ბარათს, USB პორტებს და ასე შემდეგ. გარკვეული პერიოდის შემდეგ მწარმოებლებმა გადაწყვიტეს, რომ ჩრდილოეთ ხიდი პროცესორში ჩაეშენებინათ. ეს საგრძნობლად შეამცირებდა ინფორმაციის მიწოდების დაყოვნებას მთავარ კომპონენტებს შორის, საბოლოო ჯამში კი გაიზრდებოდა წარმადობა. თანამედროვე დედადაფებში ჩიპსეტის სახელი მისი მოდელის დასახელებაში ფიგურირებს, მაგალითად: H510M-K, B560M-A, Z590-P. 

რა განსხვავებაა ჩიპსეტებს შორის? ჩიპსეტი არის ერთ-ერთი იმ ბევრ ფაქტორს შორის, რომელიც უნდა გავითვალისწინოთ კომპიუტერის დეტალების სწორად შერჩევის დროს. თუ ჩვენ გვჭირდება ისეთი სპეციფიური ფუნქცია, როგორიცაა მაგალითად Overclocking, M.2 SSD სლოტი, ან თუნდაც ბევრი სატა (ან სხვა დანიშნულების) პორტები, ჩვენ აუცილებლად უნდა გავამახვილოთ ყურადღება დედადაფის ჩიპსეტზე. ძირითად შემთხვევაში სწორედ იგი განსაზღვრავს ექნება თუ არა დედადაფას რაიმე კონკრეტული ფუნქცია ან შესაბამისი რაოდენობის სლოტები/პორტები. დიდი შანსია, რომ მაღალი წარმადობის ჩიპსეტს რაოდენობრივად და ხარისხობრივად უფრო მეტი და უკეთესი შემადგენელი ნაწილები ექნება.

სლოტები

დედადაფაზე შეგვხვდება ორი ძირითადი ტიპის სლოტი, ესენია - ოპერატიული მეხსიერების სლოტი და PCI Express ტიპის სლოტი. ამ ტიპის სლოტებს აქვთ საკმაოდ დიდი ინფორმაციის გამტარუნარიანობა და ისინი ყველაზე მჭიდრო კავშირში არიან პროცესორთან. PCI Express ტიპის სლოტს რამოდენიმე ნაირსახეობა აქვს: 

x16 ტიპის სლოტი გამოიყენება ვიდეობარათებისთვის, რადგან მას აქვს ყველაზე დიდი გამტარუნარიანობა. დანარჩენი სლოტები კი მაღალი გამტარობის SSD დისკების ან სხვა პერიფერიებისთვის გამოიყენება, რომელთაც არ ყოფნით სხვა დაბალი გამტარობის სლოტები/პორტები.

ოპერატიული მეხსიერების სლოტსაც აქვს დამახასიათებელი ნიშნები. 

სურათზე მოცემულია DDR4 ტიპის ოპერატიული მეხსიერებისთვის განკუთვნილი სლოტი. პროცესორის სოკეტის მსგავსად, მასაც აქვს კონექტორები. DDR4 ტიპის სლოტს აქვს 288 კონექტორი. შედარებისთვის, DDR1 ტიპის სლოტს 184 კონექტორი ჰქონდა. შესაბამისი ტიპის სლოტი თავსებადია მხოლოდ იგივე ტიპის მქონე ოპერატიულ მეხსიერებისთან.

ძირითად შემთხვევაში, დედადაფაზე, ოპერატიული მეხსიერება ნებისმიერ ჩვენთვის სასურველ სლოტში შეგვიძლია მოვათავსოთ. თუმცა, არსებობს გამონაკლისებიც. ამ გამონაკლისების შესახებ აუცილებლად ნახსენები იქნება დედადაფის დეტალურ ინსტრუქციაში, რომელიც ყველა მათგანს მოყვება კომპლექტაციაში. ასეთ დროს ოპერატიული მეხსიერების განლაგება დამოკიდებულია მოდულების რაოდენობაზე.

BIOS (Basic Input/Output System)

BIOS არის ელემენტარული დონის პროგრამული უზრუნველყოფა, რომელიც ჩაწერილი არის დედადაფაზე არსებულ პატარა მოცულობის მეხსიერების ჩიპზე. მისი მთავარი დანიშნულება არის ოპერაციული სისტემის ჩატვირთვამდე ყველა შემადგენელი კომპონენტის ინიციალიზაცია. 
ყველა ის პროცესი, რომელსაც კომპიუტერი გადის ჩართვის ღილაკზე თითის დაჭერიდან - ოპერაციული სისტემის ჩატვირთვამდე, შეუძლებელი იქნებოდა BIOS-ის გარეშე. ასევე, BIOS ჩიპი იმახსოვრებს ნებისმიერი სახის ინფორმაციას სხვადასხვა კომპონენტების კონფიგურაციის შესახებ, მაგალითად: სხვადასხვა კომპონენტების მუშაობის სიხშირე, ინტეგრირებული კომპონენტების ჩართვა-გამორთვა, მყარი დისკების პრიორიტეტების განსაზღვრა (ოპერაციული სისტემის ჩატვირთვის დროს). ყველა დედადაფას აქვს განსხვავებული და მისთვის შესაბამისი BIOS ჩიპი. აღსანიშნავია, რომ შესაძლებელია BIOS პროგრამის განახლება. დროთა განმავლობაში მწარმოებლები ასწორებენ სხვადასხვა ტიპის ხარვეზებს, რომლებიც დედადაფის წარმოების მომენტში არ იყო გათვალისწინებული, მათი გამოსწორებით კი სისტემა უფრო სტაბილური ხდება. BIOS-ის განახლებით, შესაძლოა, დედადაფას ახალი თაობის კომპონენტების (პროცესორი, ვიდეობარათი) თავსებადობაც დაემატოს, რომლებიც დედადაფის გამოშვების დროს ჯერ არ იყო წარმოებული. 

ინტეგრირებული მოწყობილობები

ტექნოლოგიური პროგრესის შედეგად შესაძლებელი გახდა დიდი ზომის კომპონენტების მცირე ზომამდე დაყვანა და მათი ჩაშენება დედადაფაში. ბევრი სხვადასხვა ფუნქციის კომბინირებით ერთ პროდუქტში მცირდება მთლიანი სისტემის გაბარიტები. შემცირებული ზომის დედადაფები ასევე საკმაოდ პოპულარულია პატარა ზომის პერსონალურ სისტემების ასაწყობად (Mini PC). გარდა ამისა, მომხმარებელი ზოგავს თანხას დამატებით კომპონენტებზე. დედადაფაში ინტეგრირებული შეიძლება იყოს:

• მყარი დისკის კონტროლერი (SATA)
• გრაფიკული ადაპტერი
• ხმის ადაპტერი
• ქსელის ადაპტერი
• USB კონტროლერი
• ტემპერატურის, ძაბვის და გაგრილების სისტემის სენსორები.

ადრე, ყველა ეს დეტალი დედადაფაზე ცალკე ადგილს იკავებდა და სისტემას შედარებით გადატვირთული და კომპლექსური სახე ჰქონდა.

პორტები

• USB 2.0 პორტი - პერიფერიული მოწყობილობების და აქსესუარებისთვის.
• VGA - ანალოგური გამოსახულების პორტი.
• DVI - ციფრული გამოსახულების პორტი.
• Optical Audio - ციფრული ხმის პორტი.
• HDMI - ციფრული გამოსახულების პორტი, გადააქვს ხმაც.
• DisplayPort - ციფრული გამოსახულების პორტი, გადააქვს ხმაც.
• PS2 - კლავიატურა და მაუსისთვის განკუთვნილი პორტი.
• USB 3.0 - იგივე, რაც USB 2.0. გაზრდილია გამტარობის სისწრაფე 10-ჯერ.
• RJ-45 (LAN) - ქსელის კაბელისათვის განკუთვნილი პორტი.
• Sound - ხმასთან დაკავშირებული სხვადასხვა მოწყობილობებისთვის.

ოპერატიული მეხსიერება (RAM)

ტექნიკაში, ოპერატიული მეხსიერება არის შემნახველი მეხსიერების დროებითი ტიპი. დროებითი ტიპი ნიშნავს იმას, რომ განსხვავებით ინფორმაციის მუდმივი დამგროვებლებისგან, ოპერატიული მეხსიერება კარგავს ნებისმიერი ტიპის ინფრომაციას, როდესაც მას მუდმივი დენი აღარ მიეწოდება. იგი არის შუამავალი პროცესორსა და ძირითად შემნახველ მეხსიერებას შორის. მასში ინახება ინფორმაცია მიმდინარე დავალებებისა და პროცესების შესახებ. რაც უფრო დიდი მოცულობა აქვს ოპერატიულ მეხსიერებას, მით უფრო მეტ პროცესთან და ინფორმაციასთან შეიძლება გვქონდეს წვდომა პარალელურ რეჟიმში. ოპერატიული მეხსიერება გვხვდება ორი სხვადასხვა ზომის - პერსონალური კომპიუტერისთვის და ნოუთბუქისთვის. ისინი ზომაში საგრძნობლად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან და შესაბამისად არ არიან ერთმანეთთან თავსებადი. ოპერატიულ მეხსიერებას აქვს რამოდენიმე ძირითადი მახასიათებელი:

• მოცულობა
• მუშაობის სიხშირე, გამტარუნარიანობა
• დაყოვნების დრო ინფორმაციასთან წვდომისას (Latency/Timings)

თანამედროვე სისტემებში ოპერატიული მეხსიერების მოცულობა დაახლოებით 4 - 32 გიგაბაიტის ფარგლებში მერყეობს. ყველაზე მარტივი სამომხმარებლო საქმიანობებისთვის როგორიცაა - ინტერნეტ რესურსებთან წვდომა, მეილის და სხვა სოციალური აპლიკაციების გამოყენება, ფილმების ყურება ან თუნდაც მარტივი კომპიუტერული თამაშების ჩართვა - 4 გიგაბაიტი ოპერატიული მეხსიერება სრულიად საკმარისია. სამუშაოს მოცულობიდან/სპეციფიკიდან გამომდინარე იცვლება რეკომენდებული ოპერატიული მეხსიერების მოცულობაც: თანამედროვე არქიტექტურული პროგრამებისთვის, სამგანზომილებიანი გრაფიკისთვის, ვიდეო მონტაჟისთვის და შედარებით მაღალი სისტემური მოთხოვნილებების თამაშებისთვის - უმჯობესია 16 გიგაბაიტი ან მეტი. 

მოცულობასთან ერთად, ოპერატიული მეხსიერების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელი არის მისი მუშაობის სიხშირე. იგი იზომება ჰერცებში. ეს მაჩვენებელი DDR4 ტიპის ოპერატიულ მეხსიერებაში ძირითადად არის 2133/2400 მეგაჰერცი (Mhz). სწორედ სიხშირეებს შორის სხვაობა განაპირობებს ყველაზე მთავარ განსხვავებას ოპერატიული მეხსიერების ტიპებს შორის. შედარებისათვის, DDR1 ტიპის ოპერატიული მეხსიერების სიხშირე 200-400 მეგაჰერცამდე მერყეობდა. მწარმოებლებმა DDR1-დან DDR4-მდე საკმაოდ ბევრი რამ შეცვალეს. ახალი ტიპის მეხსიერებაში ყოველთვის მცირდებოდა დენის მოხმარება, ხოლო იზრდებოდა გამტარუნარიანობა და ერთი მოდულის მაქსიმალური ტევადობა. განსხვავებული ტიპის მეხსიერების მოდულები არის თავსებადი მხოლოდ შესაბამისი ტიპის მეხსიერების სლოტებთან, მაგალითად, DDR3 ტიპის ოპერატიული მეხსიერება ვერ მოთავსდება DDR4 ტიპის მეხსიერებისთვის განკუთვნილ სლოტში, და პირიქით. გარდა ამისა, არსებობს შემთხვევები, როდესაც ერთი და იგივე ტიპის მეხსიერების ორ ან მეტ მოდულს აქვთ სხვადასხვა მუშაობის სიხშირეები, მაგალითად 2400, 2666 და 3200 მეგაჰერცი. ამ შემთხვევაში ისინი სრულიად თავსებადი არიან ერთმანეთთან, უბრალოდ ყველა მოდული იმუშავებს მათ შორის ყველაზე დაბალი სიხშირის მქონე მოდულის - 2400 - სიხშირეზე.

მეხსიერების სიხშირესთან ერთად გასათვალისწინებელია მისი დაყოვნების დრო ინფორმაციასთან წვდომისას. დროის ინტერვალს ინფრომაციის მოთხოვნიდან - მიღებამდე, ეწოდება დაყოვნების დრო. ეს დრო ეხარჯება ოპერატიულ მეხსიერებას სხვადასხვა შიდა ოპერაციების შესასრულებლად. „თაიმინგები“ მახასიათებლებში გამოსახული იქნება 4 რიცხვით, მაგალითად DDR4 ტიპის ერთ-ერთ მეხსიერებას აქვს ასეთი მაჩვენებლები: 16-18-18-36. დაყოვნების დრო იზომება მილიწამებში და რაც უფრო ნაკლებია ეს მაჩვენებლები, მით უფრო სწრაფად ხდება ინფორმაციასთან წვდომა. შესაძლებელია ერთნაირი მოცულობის და ტაქტური სიხშირის მქონე ოპერატიულ მეხსიერებებს ჰქონდეთ განსხვავებული „თაიმინგები“, ამ შემთხვევაში უპირატესობა მიენიჭება ისეთ მოდულს, რომელსაც ეს მაჩვენებლები უფრო ნაკლები აქვს.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ ბლოგ პოსტში - https://geekspot.ge/blog/1/7